خودانتقادی، نیاز ضروری حوزه علمیه

#یادداشت_مهمان

 عطیه سادات رضوی

آنچه می‌تواند موجبات پیشرفت هر جریانی را تامین نماید، وجود «نقد و ارزیابی» است و وقتی موضوعی از اهمیت ویژه‌تری برخوردار باشد، نقد آن ضروری‌تر خواهد بود. حوزه علمیه نیز با توجه به اهمیت و ارزشی که دارد نیازمند نقد است؛ چرا که نقد مسیر اصلاح را باز خواهد نمود.
با توجه به اینکه حوزه علمیه، خود خواستگاه انقلاب بوده است، آنان که با انقلاب زاویه دارند خواه ناخواه سالهاست که به سراغ نقد تخریبی حوزه رفته و هدفشان رسوایی آن می‌باشد. بنابراین از کوچکترین خطای حوزویان به عنوان بزرگترین عیب در جهت تخریب حوزه سوءاستفاده می‌کنند.

 حال که حوزه علمیه اینچنین زیر ذره‌بین است آنچه می‌تواند تأثیرات مخرب نقّادان عنود علیه حوزه را رفع نماید، وجود نقادان دلسوز از درون خانواده‌ی حوزه است. متأسفانه گاهی مسؤولین حوزوی -مخصوصا مسؤولین شهرستان‌ها- از ظرفیت نقادان دلسوز آنگونه که باید و شاید استفاده نکرده و به استقبال نقد نمی‌روند. حیات حوزه‌ها به آسیب‌شناسی به‌موقع آنهاست و اگر این آسیب‌شناسی انجام نپذیرد و یا آسیب‌ها مورد ترمیم قرار نگیرند، سلامت و کارآمدی آن به خطر خواهد افتاد.

مرزبندی بین دوستان نگران و دشمنان مترصد می‌تواند نگاه حوزویان را نسبت به نقدها تغییر دهد. قطعا برای نقد نیز رعایت برخی اصول ضروری است. دوست دلسوز سیاه‌نمایی نمی‌کند، نقاط مثبت را می‌بیند و در عین حال کاستی‌ها و نارسایی‌ها و ضعف‌ها را نیز گوشزد می‌کند؛ اما دشمن عنود یا جاهلی که ناخواسته در پازل دشمن بازی می‌کنند؛ یکسره فقط ضعف‌ها را انعکاس می‌دهد و بگونه‌ای وانمود می‌کند که هیچ نقطه روشن و امیدی در حوزه باقی نمانده است. نقدی که صرفا گِلِه‌گذاری باشد و توان ارائه‌ی راهکار مناسب نداشته باشد، در دایره‌ی انتقاد مطلوب نمی‌گنجد. برای یک نقد صحیح صرفا نگاه نقّادانه‌داشتن کفایت نمی‌کند بلکه نیازمند نگاه کارشناسانه نیز هستیم.

 نگاه کارشناسانه نگاهی دقیق و عمیق است که بدون غرض‌ورزی و در جهت اصلاح به نقد می‌پردازد؛ برخلاف نگاه نقّادانه‌ی صِرف که تنها هدفش نقد کردن به هر قیمتی می‌باشد. بنابراین منظور از نقد حوزه، نقد شتابزده و عجولانه نیست. حوزه برای نقد نیازمند استراتژی و برنامه است.

 وجود اندیشه‌های نو و ارائه‌ی راهکارهای جدید متناسب با آنچه جامعه با آن مواجه است منجر به تضمین حیات حوزه و پویایی آن خواهد شد و نقد و نظر می‌تواند راه مواجهه‌ی حوزه با این اندیشه‌ها را باز نماید. امروزه اندیشه‌های ناسالم وارداتی خلاء نیاز به اندیشه‌های نو و سالم را پر می‌کنند، در حالیکه اگر طرح اندیشه‌های نو با تمسک به نقد در حوزه پیاده شود این خلاء را خود حوزه پر خواهد کرد و افکار انحرافی اجازه‌ی خودنمایی پیدا نخواهند کرد.