مناهج

نظرسنجی سنن حوزوی

مناهج
نگرش ها و دغدغه های حوزه و روحانیت

طبقه بندی موضوعی

📝 چند نکته درباره تغییر و اصلاح کتب درسی

🖋 هادی چیت ساز

🔸 خبر تغییرات و اصلاح کتب درسی برای رسانه‌های حوزوی که دغدغه تحول دارند، بسیار خبر خوبی بود و باید آن را به فال نیک گرفت.

♨️ اما چند نکته درباره تغییر محتوای کتب: 

1⃣ مؤلفین این کتب به لحاظ علمی و اعتبار حوزوی جایگاه خوبی دارند و از بهترین و به‌نام‌ترین اساتید درس خارج قم هستند. 

بنابراین دغدغه بسیاری از طلاب و اساتید بخاطر وزانت علمی کتب رفع می‌شود. 

2⃣ اینکه چه کتابی جایگزین شود، قطعا همیشه مورد اختلاف خواهد بود. هر محقق و پژوهشگری نظر و مبانی خودش را بهترین نظریه می‌داند. پس انتظار اینکه همه فضلا و علما بر سر یک محتوا اجماع کنند، محال وقوعی است. اما می‌توان بر سر متنی به توافق رسید که اکثریت قبول دارند و این اتفاق نظر نسبی درباره الفائق و تألیفات دفتر فقه معاصر وجود دارد. 

3⃣ بی‌شک کتابهای جایگزین، دارای انتقادهایی هستند ولی باید توجه کرد حوزه علمیه در ابتدای این مسیر است.

کسی ادعا نکرده این کتابها قرار است تا ۵۰ سال در حوزه تدریس شوند. جریان تحول متون اصلی، جریانی رو به رشد است که تازه آغاز شده و با محتواهای بهتر می‌تواند تغییر کنند. اما بدترین کار، لجبازی یا انتقادهای غیرعالمانه و متعصبانه است.

باید از این جریان تحول علمی، حمایت کرد نه اینکه مانع بر سر راهش گذاشت. 

4⃣ برخی انتقادها علیه الفائق و محتواهای تازه، دعوای زرگری است. اینکه چرا این کتاب یا این محتوا جایگزین شده و چرا آن کتاب جایگزین نشده، شبیه اختلاف بر سر عنب و انگور است.

به عنوان مثال، تا کنون نقدهای عالمانه برای الفائق ندیده‌ایم. اگر کسی واقعا این محتوا را ضعیف می‌داند، آن را عالمانه نقد کند نه اینکه به صورت کلی و سربسته بگوید این کتابها فایده ندارند یا ضعیف هستند؛ اثبات کند که محتوای خودش بهتر است و معیارهای کتاب جایگزین را دارد. 

5⃣ الفائق، یک نمونه موفق تغییر و اصلاح است. این کتاب در مدت کوتاهی بین اساتید حوزه جای خودش را باز کرده و بیش از ۱۰۰ نفر از اساتید آن را تدریس و بحث کرده‌اند. 

از سویی استقبال خوب طلاب از این کتاب، تأیید دیگری برای کتاب است. طلابی که الفائق خوانده‌اند، اکنون نسبت به اجتهاد وضع بهتری دارند.

بنابراین کسانی که بدون نقد عالمانه، علیه این کتابها سیاه‌نمایی می‌کنند، در واقع خودشان را منزوی می‌کنند.

  • صادقی

🎥 سالروز واقعه‌ی خونین کشتار مردم معترض به #کشف_حجاب رضاخانی در #مسجد_گوهرشاد مشهد

♨️ در تیرماه ۱۳۱۴ به دستور رضاخان مردمی که در اعتراض به قانون کشف حجاب تحصن کرده بودند به گلوله بسته شدند و بیش از ۱۶۰۰ نفر در نهایت مظلومیت در آن آستان مقدس به خیل شهیدان پیوستند.

📌 آقای «محمدحسین ملکیان» خرداد ماه ۱۳۹۷ در دیدار رمضانی شاعران با رهبر انقلاب شعری با این مطلع درباره‌ی ماجرای گوهرشاد خواندند:

یکایک سر شکست آن روز اما عهد و پیمان نه / غم دین بود در اندیشه‌ی مردم، غم نان نه

👈🏻 حضرت آیت‌الله‌العظمی امام خامنه‌ای این شعر را تحسین و از پرداخت به این موضوع بعد از ۸۳ سال تشکر کردند.

  • صادقی

🖋 سید مهدی موسوی

🔸 سرود سلام فرمانده و ترجمه‌های مختلف آن به زبان‌های مختلف، پیام‌های مختلفی دارد که یکی از آنها پی‌بردن به شیوه‌های نوین حضور تمدنی و گسترش فرهنگ اسلامی است.

🔹 از سویی توجه به فرهنگ مهدویت و مقاومت و از سوی دیگر زبان ساده و معصومانه کودکی در قالب سرود از جمله ویژگی‌های این اثر هنری است که توانست در میان ملت‌ها جاگیر شود.

🔹 سلام فرمانده یک سرود تنها نیست بلکه نمادی از حکمت انقلاب اسلامی و فرهنگ متعالی برآمده از آن است که سالیان متمادی متفکران و اندیشمندان انقلاب اسلامی به صورتبندی آن پرداخته‌اند و توسط امام خمینی و امام خامنه‌ای به یک گفتمان تبدیل شده است و توسط مجاهدان جبهه مقاومت، به عنوان الگوی موفق عملیاتی معرفی شده است.

امروز سلام فرمانده با این عقبه تئوریک و زمینه فرهنگی توانست مرزهای جغرافیایی را در نوردد و نمادی از آن فرهنگ و عمل باشد.

♨️ ندیدن این عقبه تئوریک و عدم توجه به حکمت انقلاب اسلامی، موجب می‌شود که نتوان تحلیلی واقع‌بینانه از موفقیت سلام فرمانده داشت و صرفا آن را در سطح یک سرود و شعر و آهنگ فهم کرد و به تحلیل نشست. در این صورت، نقدهای هنری برجسته می‌شود که شاید بسیاری هم وارد باشد.

🔹 اما آنچه سلام فرمانده را از سایر آثار همانند متمایز کرد تجلّی فرهنگ متعالی انقلاب اسلامی با محوریت گفتگو با امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) در زبانی ساده و سرشار از احساسات پاک آن هم از زبان کودکان و نوجوانانی است که آینده متعلق به آنهاست.

🔹 لذا می توان آنرا نمونه یک اثر تمدنی دانست. #اثر_تمدنی اثری است که اولا قابلیت درنوردیدن مرزهای جغرافیایی را داشته باشد و پیامی نو را به ملتها منتقل کند و ثانیا از آنچنان عمق معنایی برخوردار باشد که قابلیت انعطاف محتوایی با اقتضائات فرهنگی، زبانی و سیاسی جوامع مختلف را داشته باشد و لازمه آن امکان شکل گیری جهش‌های مضمونی در چارچوب شبکه مفهومی و نظام معنایی بنیادین آن است به نحوی که اصل پیام محفوظ باشد.

🔹 سلام فرمانده نمونه یک اثر تمدنی است چراکه آغازی بر یک جریان پاک و طیب و خودجوش انقلابی است که خود مسیرش را در داخل و خارج پیدا کرد و به سرعت نسخه های متنوع آن بدون هرگونه دخالت دولت‌ها در میان ملت ها تولید شد. نکته جالب توجه دیگر، جهش های مضمونی آن در نسخه های ملت‌های دیگر است که کاملا موجب سازگاری آن سرود با فرهنگها و اقتضائات زبانی و سیاسی ملتهاست. ارتقا #سلام_فرمانده به #سلام_یا_مهدی یکی از جهش‌های محتوایی این اثر است که در آینده جهش‌های دیگری را هم در پی خواهد داشت. 

  • صادقی

📝 به مناسبت سپری‌شدن نیمی از هشتمین دوره شورای عالی

🖋 علی مهدوی

🔸 با فرارسیدن تیرماه، عملا دو سال (نیمی) از عمر هشتمین دوره شورای عالی طی شد.

با گذشت این مدت -که زمان کمی نیست- تنها خبر مسرت‌بخش و دستاورد شورای عالی در زمینه آموزشی و تغییر کتب سطوح عالی، همین خبری است که اخیرا منتشر شد؛ خبر حذف بخش‌هایی از رسائل، تفکیک فقه و اصول رشته‌های فقه و اصول از دیگر رشته‌ها، بدیل قرار دادن برای برخی کتب و در یک کلام، اعتنا و اهمیت شورای عالی به بهینه‌شدن زمان آموزشی و عمر طلاب و تصمیم برای جلوگیری از تضییع عمر طلاب.

🔹 البته اگر کلان‌تر نگاه کنیم گزاف نیست اگر بگوییم این تصمیم، دستاوردی برای همه ادوار شورای عالی است؛ چرا که در هیچ دوره‌ای، شورای عالی نتوانسته (یا نخواسته) تحولی در زمینه‌ی کتب آموزشی سطوح عالی رقم بزند و فرمایش امام خامنه‌ای در زمینه‌ی عمر طلاب (گرانبهاترین امانت نزد مسؤولین حوزه) را آنگونه که بایسته و شایسته است را محقق کند.

🔹 ناگفته نماند آنچه قرار است اجرا شود گرچه تحول کتب آموزشی نیست و صرفا سر و سامان دادن به مفاد آموزشی و قرار دادن صرفا یک بدیل آموزشی برای برخی کتب است، اما اگر نگاهی به روحیه‌ی عدم تحول گذشته داشته باشیم، همین قدمِ کوچک را هم می‌توان یک دستاورد قابل توجه به حساب آورد.

♨️ امیدواریم هرچه زودتر این تصمیم شورای عالی به مرحله‌ی تحقق برسد و اجرای آن به دو سال باقیمانده از عمر شورای هشتم یا شورای بعد واگذار نشود.

  • صادقی

آیت الله شب زنده دار

  • صادقی

👤 آیت‌الله شب‌زنده‌دار 

🔸 وقت آن رسیده کتبی که برای آموزش بهتر است انتخاب شود و فرصتهای طلاب بیجا هزینه نشود.

❇️ برنامه آموزشی فقه و اصول سطوح عالی برای رشته‌های فقه و اصول و دیگر رشته‌های تخصصی به این شرح است:

1⃣ مراکز فقهی و رشته فقه و اصول سطوح عالی که بصورت آزاد خوانده می‌شود:

اصول پایه ۷: قسمت «قطع» و قسمت «تعادل و تراجیح» کتاب رسائل حذف می‌شود.

لذا مبحث «ظن» و مبحث «اصول عملیه» از کتاب رسائل در پایه هفتم خوانده می‌شود.

اصول پایه ۸: الفائق به عنوان اصول پایه ۸ خوانده می‌شود. الفائق مکمل اصول است و مشتمل بر آن دسته از مباحث اصولی است که در کتب اصولی متداول مطرح نشده‌اند.

اصول پایه ۹ و ۱۰: کفایه / حلقه ثالثه شهید صدر

برای اولین بار رسما حلقه ثالثه بدیل کفایه قرار داده شده است و از آن امتحان گرفته خواهد شد.

حلقه ثالثه با اصولِ امروز هماهنگ‌تر است و برای معمول طلاب هم کفایت می‌کند و طلاب را زودتر وارد فضای علم اصول و تطبیق مطالب آن می‌کند.

برای احترام به همه سلایق، کفایه نیز همچنان کتاب اصول پایه ۹ و ۱۰ می‌باشد.

فقه پایه‌های ۷ تا نیم‌سال اول پایه ۱۰:

چون بناست مجموع مقدمات و سطوح عالی از ۱۰ سال فراتر نرود و از طرفی حجم مکاسب مناسب با ۴ سال نیست و خیلی فراتر از ۴ سال است، بخش‌های غیر مهم از برنامه آموزشی مکاسب حذف شده و برای مطالعه قرار داده شده است.

 فقه نیم‌سال دوم پایه ۱۰: کتاب الشخص الاعتباری (که از موضوعات مبتلابه جامعه بشری است)

احتمالا بدیلی هم برای این کتاب قرار داده خواهد شد.

2⃣ دیگر رشته‌های تخصصی

اصول رشته‌های غیر فقه و اصول:

رسائل بطور کامل حذف شده است.

اصول برای آنها جلد اول کفایه و حلقه ثالثه شهید صدر است.

فقه رشته‌های غیر فقه و اصول:

علاوه بر مکاسب، اختیار به آنها داده می‌شود که مباحث فقهی جدید مناسب با رشته تحصیلی خود انتخاب کنند.

البته برای هماهنگی، لجنه‌ای تعیین می‌شود که مباحث یا کتب فقهی برای رشته‌های تخصصی مختلف باید مورد تایید این لجنه قرار بگیرد.

✅ حضرت آیت الله شب‌زنده‌دار در ادامه فرمودند:

راه را برای بروز و ظهور ابتکارات مختلف باید باز بگذاریم و نباید [برنامه آموزشی] همه بصورت دستوری و بخشنامه‌ای با برنامه آموزشی واحد باشد.

[به عنوان نمونه برای تنوع برنامه آموزشی] شیوه نگارش حلقات شهید صدر را هم اگر ببینید شهید صدر این کتاب را برای یک حوزه کوچک (حوزه اردبیل) می‌نویسد.

  • صادقی

⚠️ #رسانه_های_دینی_و_حوزوی تاکجا می خواهند در مقابل جریانات متظاهر به #انقلاب و #انقلابی_گری سکوت کنند؟ 

  • صادقی

📝 صبر نظام هم حدی دارد 

🔸 پس از دستگیری ادمینهای کانالهای نیمه محرمانه، سرائر و سایه نویس به اتهام تشویش اذهان عمومی و انتشار اسناد طبقه بندی شده، که توسط دستگاه‌های امنیتی کشور، شناسایی و دستگیر شدند؛

🔹 اینک خبرها، حکایت از دستگیری ادمین کانال موهن «خ م» دارد. این کانال هتاکی‌های متعددی نسبت به نیروهای انقلابی داشته است. 

🔹 این بازداشت در حالی است که آقای «ح.ا» ادمین این کانال پیش از بازداشت، در مورد علت دستگیری ادمین کانالهای نیمه محرمانه و سرائر و سایه نویس نوشته بود:

 «ادمین این کانالها در مدت فعالیت خود، با سوء استفاده از خلأ قانونی موجود در مدیریت فضای مجازی کشور و از بستر پیامرسان تلگرام، اقدامات مذکور را صورت داده بودند. آنان درصدد بودند از طریق انتشار اسناد طبقه بندی شده، اعتماد بخشی از مخاطبین را کسب کرده و با انتشار اخبار گزینشی و کذب، در میان مسئولین کشور ایجاد اختلاف نمایند.»

🔻 جای تأسف است نیروهایی که ظرفیت نسبتا خوبی داشتند تا برای جبهه انقلاب فعالیت کنند، به اسم عدالتخواهی عملا وارد چرخه‌ی سیاه شانتاژ علیه نظام و انقلاب شدند و حتی در مواقعی رو به حجیت‌زدایی و تحریف مواضع ولیّ فقیه آوردند!!

❇️ ناگفته نماند امام خامنه‌ای در دیدار اخیر با مسؤولین قوه قضاییه، صریحا درخواست برخورد با برهم‌زنندگان امنیت روانی مردم را داشتند:

«یکی از حقوق عمومی مردم همین است که امنیّت روانی داشته باشند. امنیّت روانی یعنی چه؟ یعنی هر روز یک شایعه‌ای، یک دروغی، یک حرف هراس‌افکننده‌ای در ذهنها پخش نشود. حالا تا دیروز فقط روزنامه‌ها بودند که این کارها را میکردند، حالا فضای مجازی هم اضافه شده. هر چند وقت یا چند روز یک بار، گاهی چند ساعت یک بار یک شایعه‌ای، یک دروغی، یک حرفی را یک آدم مشخّصی یا نامشخّصی در فضای مجازی منتشر میکند، مردم را نگران میکند، ذهن مردم را خراب میکند. یک دروغی را مطرح میکند، شایع میکند، خب، این امنیّت روانی مردم از بین میرود. یکی از وظایف قوّه‌ی قضائیّه برخورد با این مسئله است.»

♨️ امیدواریم افرادی که همداستان افراد دستگیرشده هستند، از این واقعه درس عبرت بگیرند و به این ژست‌های بظاهر انقلابی و عدالتخواهانه ولی از درون فاسد و بی‌مبنا، پایان دهند؛

مخصوصا عناصری که از درون #حجره دربسته‌ی خود، سایت و رسانه‌های #انقلاب و رهبری را مدام بی‌اعتبار جلوه می‌دهند؛

یا افرادی که فکر می‌کنند با مطالب هیجانی و دور از عقلانیت، #نجات بخشِ حوزه و #تاریخ انقلاب هستند؛

یا افرادی که خود را متخصص #سایبرنتیک جا می‌زنند ولی طی دو سال گذشته همواره درصدد بودند رهبری را کانالیزه، ضعیف و بی‌تدبیر نشان دهند؛ تا جایی که حتی ادعا کردند رهبری بعد از تزریق دوز اول واکسن، بحال احتضار افتاده‌اند!! که رهبری با تزریق دوز دوم، مهر باطل بر این شایعات و عملیات روانی زدند.

متأسفانه برخی برای رسیدن به مقاصد شوم خود از انواع دروغ، شانتاژ و عملیات روانی استفاده کردند.

✅ طبیعی است دستگیری این عناصر خاطی خوشحالی ندارد؛ اما مماشات و صبر نظام نیز حد و اندازه‌ای دارد...

  • صادقی

📝شکر و شکایت

🖋 علی مهدوی

🔸 طی بازه کوتاه مدیریت حجت‌الاسلام آبادی پیشه در شهرک مهدیه، اقدامات و خدمات قابل توجهی در این شهرک به وقوع پیوست.

🔹 شهرکی که تا پیش از آن به شدت بودجه‌اش در کارهای غیر اولویت‌دار مثل دیوارکشی، ساخت ساختمان اداری و ... متمرکز شده بود و عملا بیش از ۵۰۰ واحد خالی از سکنه و نیازمند تعمیر داشت، با اقدامی قابل توجه و مدیریت درست، تغییر رویه داد و تعمیر منازل خالی از سکنه را در اولویت و رأس کارهایی که باید انجام می‌گرفت قرار داد.

❇️ بر همین اساس طی همین چندماه مدیریت حجت الاسلام آبادی پیشه، بیش از ۷۰۰ خانوار از طلاب توانستند در مهدیه ساکن شوند که اگر این تغییر رویه نبود شاید ۱۰۰ خانوار هم تا امروز مجال سکونت نداشتند! و این برگ زرینی است در کارنامه‌ی وی.

🔹 از دیگر نقاط مثبت مدیریت آقای آبادی پیشه بر مهدیه، گزینش واحد‌های مسکونی بر اساس جمعیت هر خانوار هست؛ تا خانوارهای با جمعیت بیشتر، منزل مناسب‌تری داشته باشند.

🔹 آقای آبادی پیشه در عمل نشان داد صرف عنوان «مدیریت» کافی نیست، و مدیر واقعی کسی است که اولا دغدغه‌مند طلاب باشد ثانیا برای تحقق دغدغه‌هایش بجای شعارهای پوچ و پوپولیستی، زحمت بکشد. 

به حق از همه‌ی این اقدامات باید تشکر کرد؛

🔻 اما از نقاط ضعف نیز نباید غفلت کرد؛ چه بسا همین امر، موجب چالشهای جدی در آینده‌ی شهرک مهدیه شود.

🔹 در زمان مدیر اسبق (نه سابق) مهدیه، به سکونت‌های غیر مجاز که برخی تا ۲۰ سال هم امتداد یافته بود پایان داده شد؛ 

و این اقدامی شجاعانه بود که با حمایت‌های جدی آیت‌الله بوشهری و آیت‌الله اعرافی به ثمر نشست.

🔹 مدیر امروز مهدیه نیز باید همان رویه مدیر اسبق را در پیش بگیرد؛

اینکه امروز تعداد ساکنین غیر مجاز مهدیه به رقمی بالغ بر ۴۰۰ نفر رسیده است، زنگ هشداری است که اگر با غفلت و عدم شجاعت لازم مواجه شود، همه اقدامات گذشته را برای سامان‌یافتن مهدیه بر باد می‌دهد.

اشتباهی که برخی به هر دلیل آغازگر آن بودند باید پایان یابد.

♨️ امروز طلاب و خانواده‌های بسیاری هستند که در شرایط وخیم اجاره‌نشینی، به حق صلاحیت سکونت در مهدیه را دارند و افرادی که مدت‌زمان شرعی و قانونی ۵ ساله‌ی آنها پایان یافته است نباید موجب محرومیت طلابِ دارای صلاحیت شوند.

🔹 امیدواریم مدیر محترم شهرک مهدیه در این زمینه هم بتوانند مانند دیگر اقداماتشان قوی وارد شده و با اختیارات قانونی که دارند از حقوق طلاب پاسداری کرده و عدالت را با قدرت و شجاعت اجرا کنند.

  • صادقی

📝 چهره انقلابی و اسلامی شهید بهشتی 

🔸 شهیدبهشتی، متفکر بزرگ انقلاب اسلامی، از آن دسته اندیشمندانی است که برخی از جریانات با سوگیری خاصی، بخشی از اندیشه‌اش را برگزیده و چهره‌ای غیرکامل از او ارائه می‌دهند.

در این پروژه تحریف، سعی بر آن است که تصویری حقوق بشریِ صرف از او ارائه شود که همه مفاهیم اصیل اسلامی و انقلابی را به پای «حقوق ملت» می‌ریزد. و این تصویر، جفایی بزرگ در حق آن بزرگمرد انقلاب اسلامی ایران است. 

🔹 در این متن تلاش می‌شود، با نقل بخشی از سخنرانی ایشان که در تاریخ ۹ آذر ۱۳۵۸ در حسینیه ارشاد به مناسبت رأی به قانون اساسی برگزار شده بود، تصویری کامل از نظام فکری آن اندیشمند مجاهد ارائه گردد:

«نام نظام سیاسی در قانون اساسی جمهوری اسلامی چیست؟ اسم آن را چه نوع نظامی بگذاریم؟ در این نوع‌بندی‌ها و رده‌بندی‌ها، مقولات سیاسی دنیا کدام‌اند؟

حقیقت این است که برداشت تشیع راستین از اسلام مناسب‌ترین نام را برای این نظام قبلاً پیش‌بینی کرده است. می‌توانید با این اشاره‌ای که کردم خودتان بگویید تشیع راستین برای نظام سیاسی اسلام چه عنوان گویایی را انتخاب کرده است؟ "نظام امت و امامت."

نظام سیاسی اجتماعی جمهوری اسلامی، نظام امت و امامت است و حق این است که با هیچ یک از این عناوینی که در کتاب‌های حقوق سیاسی یا حقوق اساسی آمده قابل تطبیق نیست.

اتفاقاً یک بار انقلابیون ایران این تجربه را کردند و پای چشمشان خورد. برای رهایی از استبداد، انقلاب کردند. بعد گفتند حالا می‌دانید چه جایش بگذارید؟ "مشروطه"

چون این عنوانی که برای نظام جدید انتخاب شده بود عاریه‌ای بود و مربوط به فرهنگ اسلام نبود، حتی آن تأثیری را که در صاحبان اصلی این فکر عاریتی می‌توانست داشته باشد برای ما نداشت. خاصیت چیز عاریتی همین است. 

به همین دلیل، ما فکر می‌کنیم عنوان نظام ما باید نظام امت و امامت باشد. منتها، در اثنای انقلاب، چون این عنوان هنوز برای توده مردم روشن نبود، به عنوان شعار اول "حکومت اسلامی" انتخاب شد که بسیار هم خوب و گویا بود و سپس وقتی معلوم شد این نظام حکومتی رئیس جمهور هم دارد، آن وقت گفته شد: "جمهوری اسلامی" 

ولی نام راستین و کامل این نظام، نظام امامت و امت است. در رأس این نظام، اصول عقیدتی و عملی اسلام براساس کتاب و سنت است. همه چیز باید از این قله سرازیر شود. 

برطبق این اصول عقیدتی و عملی، حاملان مسئولیت و صاحبان اصلی حق در این ایدئولوژی، در این نظام عقیده و عمل، "ناس" و مردم‌اند.

براساس کتاب و سنت، تمام نظر مکتب به عامه مردم است و در میان عامه مردم آنها که بر محور این مکتب جمع می‌شوند و شکل می‌گیرند از تقدم و اولویت خاص برخوردارند. آنها می‌شوند "امت."

امت غیر از ناس است. اسلام در خدمت همه‌ی ناس است؛ صلاح همه را می‌خواهد نه فقط صلاح مسلمانان را. 

نظام اسلامی به سعادت کل بشر می‌اندیشد. ولی در میان ناس و کل بشر، آنها که برپایه اعتقاد به اسلام و التزام به اسلام یک مجموعه به وجود می‌آورند می‌شوند "امت". 

امت، از نظر ایدئولوژی اسلامی و مبانی عقیده و عمل اسلام، حتماً نیاز دارد به "امامت".»

📗 مبانی نظری قانون اساسی، ص ۱۵

  • صادقی