تأملی در ملاک‌های احراز صلاحیت کاندیداهای خبرگان

🖋 علی منتظرالمهدی


🔸 اهمیت مجلس خبرگان، به عنوان پشتوانه عظیم نظام اسلامی، بر کسی پوشیده نیست؛ مجلسی که دو وظیفه خطیر «تعیین رهبری» و «مراقبت نسبت به حفظ شرایط رهبری» را بر عهده دارد، تضمین کننده «حاکمیّت ارزش¬ها» و «اجرای احکام» است و عملکرد مناسبش باید «موجب سکینه و آرامش در دلهای مؤمنین» بشود.
همین واقعیات است که حساسیت انتخابات خبرگان را به حدّی رسانده که رهبر انقلاب می‌فرمایند: «شاید هیچ‌کدام از انتخابات‌های کشور به این درجه از اهمیت و حساسیت نباشد»‌. و البته نااهلان را هم به تکاپو وا داشته، تا جایی که برای انتخابات خبرگان، فرد معرّفی و لیست ارائه می‌کنند!

🔹 با این همه نمی‌توان روندی که مخصوصا در سال‌های اخیر بر انتخابات خبرگان حاکم بوده را کاملا مطابق با اهمیت جایگاه این مجلس دانست؛ از این رو اشاره به بخشی از کاستی‌ها لازم است تا راهگشای برخی از مشکلات موجود در حال یا آینده کشور باشد.

🔹 به تصریح قانون انتخابات مجلس خبرگان، مجموعه صلاحیت‌های عضویت در این مجلس عبارتند از: «اجتهاد، اشتهار به دیانت، بینش سیاسی و اجتماعی، اعتقاد به نظام، نداشتن سوء سابقه» در این میان غفلت از یک شرط مهم، که البته به نحو توصیف در بیانات رهبر انقلاب هم مذکور است، را نباید نادیده گرفت: «مجموعه‌ی خبرگان، مجموعه‌ی علمای صاحب‌نام و صاحب شأن در بین مردم، و مورد اعتماد مردم در همه‌ی قضایا، بخصوص در قضیه‌ی بسیار مهم رهبری و انتخاب رهبری و قضایای مربوط به آن محسوب می‌شود.»
اعتماد و شناخت مردم از مجموعه خبرگان است که در بزنگاه حساس انتخاب رهبری، موجب «سکینه قلوب» می شود، شرطی که عملا در حال از دست رفتن است! برخی از علماء قم نشین، در ایام انتخابات به استان‌های مختلف می‌روند، رأی می‌آورند و تا انتخابات بعدی ارتباط مردمی خاصی هم ندارند مگر چند سخنرانی یا جلسه با مسئولین! بی گمان نمی‌توان این علمای محترم را ملزم به هجرت از قم کرد، اما می‌توان توقّع داشت به گونه‌ای تعامل کنند که دائما بر سرمایه اجتماعی این مجلس بیفزایند تا در روز موعود از آن بهره ببرند.
 
🔹 در کنار این مسأله، عدم وجود شرط سنّی هم از نقصان‌هایی بود که در انتخابات فعلی برطرف شده است. «انتخاب رهبر در شرایط پرفشار فقدان رهبر سابق» قطعا اقدام بزرگی است که مشخص نیست از عهده یک جوان بدون تجربه -ولو مجتهد- بر آید. نمی‌توان غلبه احساسات در سنین جوانی را نادیده گرفت؛ مخصوصا که اکثر کاندیدهای جوان دوره‌های اخیر هیچ تجربه یا سابقه مهم اجتماعی هم نداشته‌اند و غالبا به صورت مستقیم از کرسی درس به سمت کرسی نمایندگی حرکت کرده‌اند!

🔹 مخصوصا که در چند دوره اخیر انتخابات خبرگان گاهی حس می‌شد ثبت‌نام و موفقیت در آزمون علمی، خود موضوعیت پیدا کرده و تبدیل به صحنه هماورد برای برخی فضلای جوان شده است.
❗️ استاد جوان معروفی که علنا در کلاس درس، موفقیتش در آزمون علمی خبرگان را نشانه اثبات اجتهاد و علت بسته‌شدن دهان مخالفان می‌دانست! حتما نشانه بزرگی برای لزوم توجه به این خطر بالقوه است.

🔻 عملکرد متزلزل برخی منتخبان جوان در دوره اخیر (خود اختفایی)، شاهد بر لزوم بازنگری در مساله «سنّ» بود که به فضل الهی، بالاخره مدّ نظر قرار گرفت.

🔹 و البته این مشکل را می‌توان در ارتباط تنگاتنگی با عنوان کلان دیگری هم دانست: «پر رنگ بودن ملاک نخبگی علمی و عدم توجه لازم به کیفیت بینش سیاسی و اجتماعی». خبره بودن فقط در ثبوت اجتهاد خلاصه نمی‌شود و توجه بیشتر به فهم سیاسی و سلوک اجتماعی کاندیدها هم لازم است، امری که کیفیت احراز آن به نظر چندان مورد توجه نیست و حداقل مواجه با ابهام است.
 
✅ به نظر حلّ تمام این مشکلات از یک راه ممکن است: «مانند انتخابات ریاست جمهوری که مجموعه تقنینی کشور در حال اصلاح و ملموس‌کردن ملاک‌ها است، ویرایش هرچه عالمانه‌تر ملاک‌های احراز صلاحیت‌ داوطلبان خبرگان هم مدّ قرار گیرد» که این اقدام هرچند دیر ولی قطعا مفید است.